Óli Björn Kárason
Í tæplega fimm ár var sótt skipulega að millistéttinni. Vinstri stjórn, sem vildi kenna sig við norræna velferð, gróf undan millistéttinni með gríðarlegum skattahækkunum, stöðugum breytingum á skatta- og eftirlitskerfinu og með endurteknum árásum á sjálfstæða atvinnurekandann. Eitt helsta verkefni ríkisstjórnar Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks er ekki aðeins að hrinda atlögunni að millistéttinni heldur einnig að mynda jarðveg fyrir öfluga og fjárhagslega sjálfstæða millistétt.
Leynt og ljóst vann vinstri stjórn Samfylkingar og Vinstri grænna að því að umbylta íslensku þjóðfélagi. Ráðist var gegn séreignastefnunni enda draumur margra sósíalista að almenningur sé fremur leiguliðar en eigendur. Draumurinn lifir enn í dag enda er litið á baráttu einstaklingsins og fjölskyldu hans við að eignast eigið húsnæði með gríðarlegri vinnu og eljusemi sem háttsemi smáborgara. Ungu fólki er gert nær ókleift að eignast eigið húsnæði og þess í stað eru áform hjá Reykjavíkurborg um að hefja umfangsmikla uppbyggingu leiguíbúða. Ríkið leikur undir og virðist hafa meiri áhuga á að efla leigumarkaðinn en að auka möguleika fólks til að eignast sitt eigið húsnæði.
Sósíalísk hugmyndafræði skattkerfisins
Fyrrverandi fjármálaráðherra og formaður Vinstri grænna hefur lýst því yfir að stórkostlegar skattabreytingar á árunum 2009 til 2013 hafi verið stærsti hugmyndafræðilegi sigur flokksins. Skattkerfinu hafi verið breytt „nánast eftir okkar eigin formúlu og að grunni til í samræmi við hugmyndir sem ég teiknaði upp í bók sem ég skrifaði 2006“.
Um þessa staðhæfingu Steingríms J. Sigfússonar verður ekki deilt. Honum tókst, með stuðningi samfylkinga, að innleiða sósíalíska hugmyndafræði í skattkerfið allt.
Enn sem komið er hefur ríkisstjórn Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokksins ekki tekist að „afeitra“ skattkerfið nema að litlu leyti.
Ein forsenda endurreisnar millistéttarinnar er uppstokkun skattkerfisins þar sem meginreglan er hófsemd og einfaldleiki. Það var því gleðilegt þegar Bjarni Benediktsson, formaður Sjálfstæðisflokksins og fjármálaráðherra, lýsti því yfir á flokksráðsfundi í apríl síðastliðnum að vinna við lækkun skatta væri hafin samhliða gagngerum breytingum á skattkerfinu. Þetta er í samræmi við loforð sem Sjálfstæðisflokkurinn gaf kjósendum þegar hann óskaði eftir umboði „til þess að marka nýja stefnu, vegna þess að við trúum því að okkur farnist best þegar fólkið í landinu fær að njóta sín, þegar þróttur hvers manns er virkjaður“. Orðrétt sagði Bjarni Benediktsson:
„Til þess þurfti að hverfa frá þeirri stefnu skattahækkana, miðstýringar og afturhalds sem einkenndi allt síðasta kjörtímabil.“
Vonbrigði
Fyrir stuðningsmenn Sjálfstæðisflokksins er það því áhyggjuefni hvernig Sigmundur Davíð Gunnlaugsson forsætisráðherra virðist nálgast viðfangsefnið. Fréttastofa ríkisins hafði eftirfarandi eftir honum síðastliðinn sunnudag um skattalækkanir:
„Menn hljóta auðvitað að fara hægar í sakirnar varðandi slíkt þegar það eru þenslumerki, heldur en þegar þarf innspýtingu í hagkerfið.“
Forsætisráðherra virðist þeirrar skoðunar að árangurinn í efnahagsmálum sé orðinn svo mikill að kannski þurfi „að fara að stíga svolítið á bremsuna og hluti af því er auðvitað að lækka skatta hægar en ella hefði verið hægt“.
Þetta viðhorf forsætisráðherra byggist á misskilningi og er í ætt við furðulegar ályktanir Rannsóknarnefndar Alþingis, sem gagnrýndi harðlega að skattar hefðu verið lækkaðir á tímum þenslu. Í þessum efnum gengu nefndarmenn í takt við vinstri menn sem telja rangt að lofa einstaklingum að halda meiru eftir af launum.
Ef hægt er að draga einhvern lærdóm af stjórn opinberra fjármála í aðdraganda falls viðskiptabankanna er hann að við misstum sjónar á ráðdeild og aðhaldi. Mörg sveitarfélög fóru óvarlega í fjármálum og ríkið þandist út. Árið 2008 voru regluleg ríkisútgjöld liðlega 223 milljörðum króna hærri en 1991 á föstu verðlagi.
Þensla í útgjöldum hins opinbera – ríkis og sveitarfélaga – var möguleg vegna síaukinna skatttekna. Það hefði því verið nærtækara og réttara að lækka skatta enn frekar og draga þar með út möguleikum á auknum útgjöldum, en að hækka skatta.
Hið sama á við í dag enda er það aldrei siðferðilega eða efnahagslega rangt að draga skattakrumlu hins opinbera úr vösum skattgreiðenda.
Léttari byrðar
Gunnar Haraldsson, forstöðumaður Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands, talar af skynsemi um stöðu efnahagsmála. Í viðtali við fréttastofu ríkisins benti hann á hið augljósa: Hagkerfið er að taka við sér og því einsýnt að tekjur hins opinbera muni að öðru óbreyttu aukast. Með því skapast tækifæri til skattalækkana líkt og báðir stjórnarflokkarnir hafa raunar lofað.
En hér skiptir einnig annað miklu. Gunnar Haraldsson segir í viðtali:
„Og ég held að staða heimilanna sé ekki það góð að þau hefðu ekki gott af því að borga lægri skatta, þegar svigrúm myndast til þess.“
Sú sósíalíska hugmyndafræði skattkerfisins sem innleidd var í tíð fyrri ríkisstjórnar hefur leitt til þess að millistéttin hefur þurft að bera þungar byrðar á undanförnum árum. Hvorki launamaðurinn né litli atvinnurekandinn hafa miklar áhyggjur af meintri þenslu í efnahagslífinu. Þeir hafa hins vegar bundið vonir við að undir forystu Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar og Bjarna Benediktssonar yrðu klyfjarnar léttari.
Uppstokkun skattkerfisins, samhliða endurskipulagningu ríkisrekstrar og aðhaldi í opinberum fjármálum, er ekki aðeins réttlætismál heldur skynsamleg stefna í efnahagsmálum. Þannig stendur ríkisstjórnin best undir vonum og væntingum millistéttarinnar.
