Óli Björn Kárason

Ríkissjóður heldur áfram að skattleggja störfin í landinu í formi launatengdra gjalda. Á komandi ári mun ríkissjóður að óbreyttu leggja, á föstu verðlagi, rúmlega 42 þúsund milljónum króna meira á greidd laun, en aldamótaárið 2000. Raunhækkunin jafngildir rúmlega 230 þúsund krónum á hvern vinnandi Íslending.

Þessar upplýsingar má lesa úr svari fjármálaráðherra við fyrirspurn Steingríms J. Sigfússonar um launatengd gjöld og þróun þeirra. Þar skiptir tryggingagjaldið langmestu. Markaðsgjald og gjald í Ábyrgðarsjóð launa eru einnig hluti af launatengdum gjöldum (nú samtals 0,1%) en í framkvæmd eru þau gefin upp sem hluti af tryggingagjaldi og er við það miðað hér á eftir.Þróun launatengdra gjalda innheimt launatengdgjöld

Minna svigrúm

Eðli máls hækkar tryggingagjald launakostnað fyrirtækja. Því hærra sem gjaldið er því hærri er launakostnaðurinn. Svigrúm fyrirtækja til að fjölga starfsmönnum og/eða hækka laun þeirra sem fyrir eru, verður takmarkaðra eftir því sem ríkið seilist lengra í að skattleggja störfin í formi launatengdra gjalda. Þótt álagningarhlutfall tryggingagjaldsins hafi lækkað nokkuð frá stjórnartíð Samfylkingar og Vinstri grænna, er það nær 40% hærra en það var um aldamótin og 35% hærra en árið sem fjármálakerfið féll.

Árið 2000 var tryggingagjaldið 5,23% en er á þessu ári 7,49% og á að lækka í 7,35% á næsta ári. Hæst fór gjaldið í 8,65% á árunum 2010 og 2011 þegar Steingrímur J. Sigfússon stjórnaði ríkisfjármálunum. Sem hlutfall af landsframleiðslu var tryggingagjaldið 4,1% á árum Steingríms J. en var 2,8% um aldamótin. Tryggingagjaldið væri liðlega 23 þúsund milljónum króna lægra á þessu ári en reiknað er með í fjárlögum ef hlutfall þess af landsframleiðslu væri það sama og í byrjun aldarinnar.

Með skattmann á launaskrá

Þegar forystumenn launafólks og atvinnurekenda setjast niður við erfiða kjarasamninga hljóta þeir að leiða hugann að því hvernig möguleikar fyrirtækja til að greiða hærri laun og fjölga starfsmönnum eru skertir með þungum álögum á laun. Með óbeinum hætti greiða launamenn álögurnar í formi færri starfa og lægri launa.

Skattar á launagreiðslur fyrirtækja eru yfirleitt vond aðferð við að fjármagna útgjöld ríkisins. Umsvif fyrirtækja verða minni en ella, hagnaður þeirra lægri og þar með verður ríkissjóður af hærri tekjuskatti af atvinnurekstri. Laun starfsmanna verða lægri og störfin færri og aftur ber ríkissjóður skarðan hlut frá borði með lægri tekjuskatti einstaklinga. Hið sama á við um sveitarfélögin sem fá minna í sinn hlut í formi útsvars.

Verst er þó að tryggingagjaldið vinnur gegn litlum fyrirtækjum og dregur úr möguleikum þeirra til vaxtar. Með nokkurri einföldum má halda því fram að tíu manna fyrirtæki sé með ellefta manninn – skattmann – á launaskrá.

Ofsköttun viðurkennd

Ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri grænna gekk hart fram í hækkun skatta á fyrirtæki og einstaklinga. Um 200 breytingar á skattkerfinu voru gerðar og jafnvel sérfræðingar áttu erfitt með að fylgjast með breytingunum.

Árið 2008 var tekjuskattur fyrirtækja 15% en stjórn norrænnar velferðar ákvað að hækka hann í 20%. Tryggingagjaldið var hækkað hressilega eins og áður hefur verið bent á.

Undir gunnfána hærri skatta og flóknara skattkerfis var svo hafist handa við að gera forréttindasamninga – ívilnunarsamninga. Afsláttur af tryggingagjaldinu skyldi verða 50-100% og tekjuskattur hinna útvöldu fyrirtækja vera sá sami og árið 2008. Með þessu viðurkenndu stjórnvöld í reynd að ofsköttun kæmi í veg fyrir fjárfestingar og atvinnusköpun.

Og þannig hefur boltinn haldið áfram að rúlla. Í stað þess að ganga hreint til verks og skera upp skattkerfi vinstri stjórnar eru forréttindasamningar gerðir. Tekjuskattur er lægri en hjá öðrum fyrirtækjum, 50% afsláttur er veittur af almennu tryggingagjaldi, afsláttur gefinn af fasteignagjöldum og jafnvel boðið upp á sérstaka þjálfunarstyrki fyrir verðandi starfsmenn hinna útvöldu fyrirtækja.

Hugmyndafræði forréttinda

Í desember síðastliðnum skrifaði ég um úrelta hugmyndafræði forréttinda og fyrirgreiðslu, sem ívilnunarsamningar stjórnvalda við einstök fyrirtæki byggja á. Þar sagði meðal annars:

„Þegar stjórnvöld telja nauðsynlegt að gera sérstaka ívilnunarsamninga við fyrirtæki er það ekki merki um jákvætt viðhorf til uppbyggingar eða skynsamlega langtímastefnu í atvinnumálum. Ívilnunarsamningar, hvort heldur er um skattamál eða aðra þætti sem marka umgjörð atvinnulífsins, eru birtingarmynd úreltrar hugmyndafræði fyrirgreiðslu og forréttinda sem eru óskilgetin afkvæmi klíkukapítalismans.“

Í greininni var því haldið fram að ívilnunarsamningar við útvalin fyrirtæki væru merki um sjúkt ástand. Skattalegir ívilnunarsamningar feli í sér viðurkenningu stjórnvalda á því að „sú umgjörð sem íslenskt skattkerfi sníður atvinnulífinu sé óhagstætt“.

Forréttindasamningar eru með öllum óþarfir ef skattaleg umgjörð fyrirtækja og annað regluverk er hagfellt og með hvötum til efnahagslegra framkvæmda. Þá er ónefnt það innbyggða óréttlæti sem fólgið er í skattalegum sérréttindum.

Forskriftin fyrir hendi

Hitt er svo annað að þeir ívilnunarsamningar sem gerðir hafa verið eru ágæt forskrift að því hvernig nauðsynlegt er að breyta skattaumhverfi atvinnulífsins í heild sinni:

Tekjuskattur verði 15% og tryggingagjald svipað og það var 2007/08 eða 5,34%. Lækkun tryggingagjaldsins gefur fyrirtækjum aukið svigrúm til að koma til móts við kröfur um hærri laun – 23 þúsund milljón króna svigrúm – án þess að velta hækkuninni út í verðlagið. Kaupmáttur ráðstöfunartekna hækkar og gæti hækkað nokkru meira ef sveitarfélögin nýttu tækifærið til að lækka útsvarsprósentuna samhliða því sem skattstofn einstaklinga hækkar.

Forystumenn launafólks og atvinnurekenda gerðu fátt betra en að sameinast í kröfunni um að stjórnvöld geri „ívilnunarsamninga“ við öll íslensk fyrirtæki. Hagur launafólks batnar verulega og í kaupbæti fáum við heilbrigðara umhverfi þar sem öll fyrirtæki sitja við sama borð.