Óli Björn Kárason
Nokkrum dögum eftir að þing kom saman að nýju óskaði formaður þingflokks Samfylkingarinnar eftir aðstoð frá fjármálaráðherra. Hann vildi hressa upp á eigið minni og spurði því hvort það væri rétt munað að fyrirhuguð hækkun á lægra þrepi virðisaukaskatts væri ekki „stærsta skattahækkun Íslandssögunnar eða a.m.k. eftir hrun“?
Auðvitað er það skiljanlegt að þingmenn, sem samþykktu hverja skattahækkunina á fætur annarri í síðustu vinstri ríkisstjórn, eigi erfitt með að muna og að sumir vilji einfaldlega gleyma. Í tíð ríkisstjórnar Samfylkingar og Vinstri grænna voru gerðar um 200 breytingar á skattkerfinu, flestir skattar hækkaðir og nýir teknir upp. Einstaklingar og fyrirtæki áttu erfitt með að fylgjast með öllum breytingunum og svo virðist sem þáverandi stjórnarþingmenn hafi einnig verið í erfiðleikum.
Bjarni Benediktsson fjármálaráðherra kom þingflokksformanninum til hjálpar en benti um leið á að það sé „svo fjarri vinstri mönnum í þessu landi að geta séð fyrir sér skattalækkun að þegar hún raunverulega birtist þeim með jafnskýrum hætti og í þessu máli trúa þeir því ekki að þetta sé hún“. Það bara geti ekki verið að hægt sé að lækka skatta.
„En það er hægt,“ sagði Bjarni Benediktsson og bætti við:
„Við erum með þeim skattkerfisbreytingum sem hér er verið að kynna til sögunnar að gefa eftir af ríkistekjum tæpa 4 milljarða. Hvert fara þeir 4 milljarðar? Þeir verða eftir hjá fyrirtækjum og þeir verða eftir hjá almenningi. Í þessu tilviki fyrst og fremst hjá almenningi sem greiðir þessi vörugjöld og greiðir þennan virðisaukaskatt. Það er íslenskur almenningur sem nýtur góðs af því að við leggjum fram tillögu um að draga úr tekjum ríkisins um 4 milljarða. Það heitir, háttvirtur þingmaður, skattalækkun, það er skattalækkun.“
Árás á launafólk
Þegar stuðningsmenn „norrænu velferðarstjórnarinnar“ leggja mat á fyrirhugaðar kerfisbreytingar í innheimtu neysluskatta færi vel á því að þeir horfðu á heildaráhrifin; hækkun á neðra virðisaukaskattsþrepi, lækkun á því efra og loks afnám almennra vörugjalda, fyrir utan verulega hækkun barnabóta. Slík yfirsýn hefði kannski breytt afstöðu þeirra til skattastefnu vinstri stjórnarinnar. Þeir hefðu ef til vill spyrnt við fótum þegar tekjuskattskerfið var eyðilagt með stighækkandi skatthlutföllum (þremur skattþrepum) og auknum tekjutengingum. Þeim hefði þá orðið ljóst hve freklega var gengið fram gagnvart almennu launafólki.
Árið 2008 var tekjuskattsprósentan 22,75% og meðalútsvar 12,97%. Eftir að vinstri stjórnin hafði kollvarpað kerfinu var lægsta prósentan komin upp í 22,90% og meðalútsvarið hafði hækkað töluvert. Árið 2013 var skattprósentan í staðgreiðslu eftirfarandi:
- 22,90% af tekjum 0 – 241.475 kr. + 14,42% meðalútsvar: Alls 37,32%
- 25,80% af tekjum 241.476 – 739.509 kr. + 14,42% meðalútsvar: Alls 40,22%
- 31,80% af tekjum yfir 739.509 kr. + 14,42% meðalútsvar: Alls 46,22%
Þannig var tekjuskattskerfið gert flóknara og dýrara jafnt fyrir ríkissjóð sem skattgreiðendur
„Afrekalistinn“
Áhlaupi vinstri stjórnarinnar á einstaklinga var þar með ekki lokið – langt í frá. Þeir sem nú hafa áhyggjur af kerfisbreytingu í innheimtu óbeinna skatta höfðu litlar áhyggjur af auknum álögum á einstaklinga þegar þeir sátu við völd:
- Heimild til frádráttar iðgjalda frá tekjuskattsstofni vegna viðbótarlífeyrissparnaðar lækkuð um helming; fór úr 4% í 2%.
- Fjármagnstekjuskattur einstaklinga hækkaður í tveimur áföngum árin 2010 og 2011, fyrst úr 10% í 18% og síðan í 20%.
- Auðlegðarskattur lagður á árið 2009 og átti að vera til þriggja ára. Skatturinn var í upphafi 1,25% á eignir einstaklinga yfir 90 milljónir króna að frádregnum skuldum en 120 milljónir hjá hjónum/sambýlisfólki.
- Auðlegðarskatturinn framlengdur til ársloka 2014 og skatthlutfallið hækkað í 1,50%. Frímörk eigna lækkuð úr 90 milljónum í 75 milljónir hjá einstaklingum og úr 120 milljónum í 100 milljónir hjá hjónum. Nýtt þrep innleitt þannig að á hreina eign einstaklings umfram 150 milljónir króna og hreina eign hjóna umfram 200 milljónir leggst 2% skattur.
- Almenna virðisaukaskattsþrepið hækkað úr 24,5% í 25,5%.
- Sjómannaafsláttur afnuminn í þrepum og síðast veittur við álagningu 2014 vegna tekjuársins 2013.
- Olíugjald hækkað um 1,65 krónur á lítra og bensíngjald hækkað um 2,5 krónur.
- Bifreiðagjöld hækkuð um 0,85 krónur fyrir hvert kíló af eigin þyngd bifreiðar allt að 1.000 kíló og um 1,15 krónur á hvert kíló af eigin þyngd bifreiðar umfram það að 3.000 kg og um 2,82 kr. af hverju byrjuðu tonni af eigin þyngd bifreiðar umfram 3.000 kg.
- Gjald af áfengi og tóbaki hækkað um 10%.
- Hlutfall erfðafjárskatts hækkað úr 5% í 10% auk hækkunar á fríeignamörkum.
Listinn hér að ofan er ekki tæmandi en „norræna velferðarstjórnin“ gekk ekki aðeins hressilega gegn einstaklingum á valdatíma sínum. Eðli máls samkvæmt var einnig gengið að atvinnulífinu. Tekjuskattur fyrirtækja var hækkaður úr 15% í 20% og tryggingagjald hækkað úr 5,34% í 8,65%. Veiðigjöld tífölduð og kolefnisgjöld lögð á, svo fátt eitt sé nefnt.
Varlega áætlað má gera ráð fyrir að vinstri stjórnin hafi hækkað skatta á einstaklinga og fyrirtæki um liðlega 80 þúsund milljónir króna m.v. við heilt ár.
Lélegt minni ASÍ
Minni forystumanna Alþýðusambands Íslands er lítið betra en hjá formanni þingflokks Samfylkingarinnar. Þess vegna er fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar mótmælt og blásið til mikillar auglýsingaherferðar. En barátta ASÍ væri ólíkt trúverðugri ef baráttugleðin hefði verið jafnmikil á síðasta kjörtímabili þegar gengið var harðar fram í skattheimtu á einstaklinga og fyrirtæki en dæmi eru um á síðari tímum. Þá var stjórnsýslan þanin út á kostnað heilbrigðisþjónustu og álögur á sjúklinga náðu nýjum hæðum.
Getur það verið að það skipti mestu hverjir það eru sem hækka skattana og hverjir framkvæma skattalækkanir?
Fjárlagafrumvarp 2015 er langt í frá hafið yfir gagnrýni. Álögur á einstaklinga og fyrirtæki eru enn of miklar. Lækkun skatta gengur of hægt og umfang ríkisrekstrar er of mikið. Forgangsröðun ríkisútgjalda er enn skökk þótt núverandi ríkisstjórn hafi tekist að rétta af kúrsinn í þeim efnum m.a. með auknum fjárveitingum til heilbrigðismála og almannatrygginga. En gagnrýni skattaglaðra vinstri manna, sem glíma auk þess við minnisleysi, snýst ekki um þetta.
