Óli Björn Kárason

Ég hef sagt félögum mínum í Sjálfstæðisflokknum það oftar en einu sinni og oftar en tvisvar að ég sé óþolinmóður að eðlisfari. Þolinmæði fékk ég ekki í vöggugjöf og því á ég erfitt með að sætta mig við að mál gangi ekki hratt fyrir sig. Þetta á ekki síst við þegar kemur að því að hrinda í framkvæmd hugsjónum sem ég hef barist fyrir alla tíð.

Ríkisstjórn Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks fagnaði árs afmæli fyrir réttum mánuði. Á þessu eina ári hefur ýmislegt áunnist og þar skiptir miklu að andrúmsloftið í þjóðfélaginu er allt annað – óvild í garð einstakra atvinnugreina eða stétta hefur vikið fyrir skilningi á sameiginlegum hagsmunum fyrirtækja og launafólks. Mesti árangurinn er í eilífðarglímunni um jöfnuð í ríkisfjármálum. Bjarna Benediktssyni fjármálaráðherra tókst að tryggja að fjárlög yfirstandandi árs voru afgreidd án halla og raunar eru vísbendingar um að töluverður afgangur verði. Þá hafa fyrstu skref í lækkun skatta verið tekin.

En óþolinmóður maður vill meira. Það á eftir að ráðast í uppskurðinn á ríkiskerfinu – slíkur uppskurður verður ekki gerður á síðasta ári kjörtímabils heldur í upphafi. Í þessum efnum er því langlundargeð löstur en ekki kostur.

Einföld stefnuyfirlýsing – verkefnalisti

Eftir alþingiskosningarnar 27. apríl á liðnu ári var öllum ljóst að Framsóknarflokkurinn og Sjálfstæðisflokkurinn myndu ganga til samstarfs í ríkisstjórn. Það var því ekki tilviljun að ég skrifaði grein hér í Morgunblaðið aðeins fjórum dögum eftir kosningar þar sem bent var á að ekki væri nauðsynlegt að hafa stjórnarsáttmála flokkanna langan eða ítarlegan. Ég taldi rétt að sáttmálinn væri einföld stefnuyfirlýsing – verkefnalisti yfir þau brýnu mál sem biðu nýrrar ríkisstjórnar á fyrstu mánuðunum. Í óþreyju minni setti ég saman drög að verkefnalistanum. Ég gróf listann, sem var langt í frá tæmandi, upp fyrir skömmu og gerði við hann nokkrar athugasemdir.

Verkefni: Innleiddur skattaafsláttur vegna íbúalána frá og með 1. júlí 2013 og um leið verði heimilt að nýta mánaðarlegan séreignarsparnað til að greiða niður höfuðstól íbúðalána.

Árangur: Hugmynd sjálfstæðismanna um skattaafslátt náði ekki fram að ganga en framsóknarmenn höfðu betur og samþykkt var niðurfærsla (leiðrétting) höfuðstóls. Hins vegar var samþykkt að einstaklingar geti nýtt séreignarsparnaðinn líkt og Sjálfstæðisflokkurinn barðist fyrir.

Verkefni: Gengið frá samningum við kröfuhafa föllnu bankanna. Hugsanlegur hagnaður ríkisins af samningunum nýttur annars vegar til að rétta enn frekar við fjárhagsstöðu heimilanna og hins vegar til að greiða niður skuldir ríkissjóðs.

Árangur: Samningar hafa ekki verið gerðir en Bjarni Benediktsson hefur af skynsemi komið í veg fyrir að ríkið blandist inn í samningana líkt og kröfuhafar hafa ítrekað reynt.

Verkefni: Tímasett áætlun um afnám gjaldeyrishafta í áföngum kynnt innan 60 daga.

Árangur: Engin tímaáætlun liggur fyrir en ég hef sannfærst um að ekki verði hægt að afnema höftin með þeirri stjórnsýslu sem Seðlabankinn hefur stundað undanfarin ár. Ein forsenda afnáms gjaldeyrishafta, sem er eitt stærsta hagsmunamál landsmanna, er breytt stjórnkerfi peningamála og ný yfirstjórn.

Verkefni: Úttekt á stöðu ríkissjóðs af óháðum aðilum. Henni lokið eigi síðar en í september 2013 og niðurstaða hennar kynnt almenningi.

Árangur: Því miður var þessi úttekt ekki gerð. Það hefði verið mikilvægt fyrir almenning að fá nákvæmar upplýsingar um stöðu ríkissjóðs, skuldir, skuldbindingar og eignir.

Eftirlitið lifir góðu lífi

Verkefni: Áætlun um uppskurð á eftirlitskerfi hins opinbera, það einfaldað með endurskoðun regluverks og laga, kostnaður lækkaður.

Árangur: Hagræðingarnefnd ríkisstjórnarinnar lagði fram tillögur um sparnað í ríkisrekstri og nokkra uppstokkun í eftirlitskerfinu, en þær hafa ekki náð fram að ganga nema að litlu leyti.

Verkefni: Jafnræði í lífeyrismálum landsmanna tryggt á kjörtímabilinu. Lögð fram tímasett áætlun um leiðréttingu á kjörum aldraðra og öryrkja.

Árangur: Hugmyndir um að jafna rétt landsmanna í lífeyrismálum eiga langt í land. Einn hópur landsmanna býr við ríkistryggð lífeyrisréttindi á sama tíma og aðrir þurfa að sæta því að lífeyrir er skertur ef illa tekst til við ávöxtun og þurfa auk þess að greiða fyrir ríkisábyrgð hinna í formi hærri skatta.

Tímasett áætlun um leiðréttingu á kjörum aldraðra og öryrkja liggur ekki fyrir, en á liðnu ári tók ríkisstjórnin ákvörðun um að afturkalla að hluta skerðingar Jóhönnu-stjórnarinnar. Nú er unnið að endurskoðun laga um almannatryggingar og stefnt að því að leggja fram frumvarp á komandi vetri.

Verkefni: Gripið til neyðarráðstafana til að tryggja heilbrigðisþjónustu um land allt. Áætlunum um byggingu nýs Landspítala frestað ótímabundið. Heildarendurskoðun gerð á skipulagi heilbrigðiskerfisins í samráði við heilbrigðisstéttir og sveitarstjórnir. Á grundvelli endurskoðunar verður gerð sérstök fjárfestingaráætlun er nái til landsins alls.

Árangur: Þrátt fyrir þröngan hag ríkissjóðs voru útgjöld til heilbrigðismála aukin töluvert á þessu ári. Heilbrigðisráðherra vinnur að endurskipulagningu þar sem grunnurinn er uppbygging heilsugæslu. Áætlun um nýjar byggingar Landspítala er háð því að fjármögnun sé til staðar og þar kemur lánsfé ekki til greina samkvæmt yfirlýsingu ráðherra.

Verkefni: Auðlegðarskatturinn afnuminn.

Árangur: Yfirstandandi ár er síðasta ár auðlegðarskattsins.

Mislagðar hendur og óvissa

Verkefni: Gerðir langtímanýtingarsamningar um fiskveiðiauðlindir og sátt mynduð um stjórnkerfi fiskveiða.

Árangur: Enn er deilt og enn er óvissa um framtíðina sem er óþolandi fyrir útgerðarfyrirtæki. Ráðherra voru mjög mislagðar hendur sumarið 2013 við breytingar á lögum um veiðigjöld og aftur á vorþingi 2014.

Verkefni: Fjögurra ára áætlun um lækkun tekjuskatts fyrirtækja og einstaklinga lögð fram samhliða fjárlagafrumvarpi 2014.

Árangur: Engin slík áætlun hefur verið gerð.

Verkefni: Tryggingagjald lækkað fyrir lok júní næstkomandi. Gjaldið ekki hærra en 5,34% í árslok 2014.

Árangur: Á þessu ári lækkaði tryggingagjaldið um 0,1 prósentustig og verður 7,59%. Gjaldið lækkar um 0,1% prósentustig til viðbótar á árinu 2015 og 0,14 prósentustig á árinu 2016. Með þessum breytingum er allt að 4 milljörðum króna létt af íslensku atvinnulífi.

Verkefni: Áætlun um sölu ríkiseigna lögð fram með fjárlagafrumvarpi 2014 og jafnframt gefin út yfirlýsing um að allar tekjur af sölu þeirra renni til að greiða skuldir ríkisins.

Árangur: Engin áætlun hefur litið dagsins ljós og ekki liggur fyrir hvort unnið sé að henni.

Verkefni: Fjármálaregla um útgjöld ríkisins innleidd fyrir lok ársins þannig að útgjöldin verði ekki hærri en sem nemur ákveðnu hlutfalli af landsframleiðslu.

Árangur: Fjármálaráðherra hefur lagt fram frumvarp til laga um opinber fjármál. Verði frumvarpið að lögum komast á strangar fjármálareglur um afkomu- og skuldaviðmið sem lögbinda að ríkissjóður verði að jafnaði rekinn með afgangi og að skuldir ríkisins fari ekki yfir 45% af landsframleiðslu hverju sinni. Það vantar hins vegar að setja þak á útgjöld ríkisins.

Verkefni: Stjórnkerfi peningamála breytt. Seðlabankinn og Fjármálaeftirlitið sameinuð í eina nýja stofnun.

Árangur: Enginn en verið er að endurskoða lög um Seðlabanka Íslands. Þá hefur staða seðlabankastjóra verið auglýst.

Verkefni: Aðildarviðræðum við Evrópusambandið hætt og þjóðaratkvæðagreiðsla boðuð fyrir lok kjörtímabilsins.

Árangur: Í stað þess að afgreiða málið strax í upphafi kjörtímabilsins lét utanríkisráðherra reka á reiðanum. Ríkisstjórnin lenti í miklum vandræðum og Sjálfstæðisflokkurinn hefur borið kostnaðinn. Enn er ESB-málið óafgreitt svo furðulegt sem það er.

Líklega var ekki raunhæft að ætlast til að ríkisstjórn næði að hrinda í framkvæmd öllu því sem ég setti fram 1. maí á síðasta ári en þá var ekki enn búið að mynda stjórnina formlega. En það er eðli hins óþolinmóða að láta raunsæi ekki þvælast fyrir sér þegar gerðar eru kröfur sem sumum finnast ósanngjarnar en byggjast þó ekki á öðru en sjálfstæðisstefnunni.