Seðlabanki Íslands ætlar ekki að gefast upp. Enn skal neyða íslenskan almenning og fyrirtæki til að lifa við svimandi háa vexti. Peningastefnunefnd bankans ákvað í liðinni viku að halda stýrivöxtum óbreyttum, langt fyrir ofan verðbólgu og í engum tengslum við vaxtastefnu í helstu viðskiptalöndum Íslendinga. Í rúmlega 16 mánuði hefur Seðlabankinn ekki séð minnstu ástæðu til að slaka á vaxtaklónni og vill fremur herða hana enn frekar með hækkun raunstýrivaxta.Stýrivextir-26.mars

Engu er líkara en að Seðlabankinn neiti að horfast í augu við staðreyndir. Verðbólga í febrúar var minni en reiknað var með, gengi krónunnar hefur styrkst (og samkeppnisstaða íslenskra fyrirtækja þar með veikst), launahækkanir voru minni en áður hafði verið reiknað með, kjarasamningar á almennum vinnumarkaði voru hófsamir, fjárlög fyrir yfirstandandi ár voru samþykkt með réttum formerkjum, fjárfesting er enn alltof lítil, verð á útflutningsmörkuðum hefur lækkað og þannig má lengi benda á efnahagsleg rök fyrir því að vextir hér á landi lækki verulega.

Þessar staðreyndir skipta litlu í hugum þeirra sem ráða för í Seðlabankanum. Þvert á móti er boðað að tökin skuli hert. Raunvextir Seðlabankans skulu hækka, segir í yfirlýsingu Peningastefnunefndar sem óttast vöxt innlendrar eftirspurnar.

Litlar áhyggjur af frostinu

Í sögulegu samhengi hefur hlutfall einkaneyslu af landsframleiðslu verið lágt á undanförnum árum. En það skiptir litlu þegar ákvörðun um stýrivexti er tekin, alveg með sama hætti og seðlabankamenn hafa litlar áhyggjur af því að fjárfesting er í sögulegu lágmarki – í frosti væri réttara að segja því hún dróst saman um 3,4% á liðnu ári.

Einkaneysla jókst minna á síðasta ári en árin 2011 og 2012 þegar hún jókst um 2,6% og 2,4%. Þá taldi Seðlabankinn hins vegar rétt að halda stýrivöxtum neikvæðum frá júlí 2011 til maí 2012 enda önnur ríkisstjórn við völd. Stýrivextir voru á tímabili neikvæðir um allt að 1,65%. Þá var ríkissjóður rekinn með bullandi halla sem að öðru óbreyttu hefði kallað á aðhaldssama stefnu í peningamálum. Ytri aðstæður voru einnig hagstæðar, góður afli og gott gengi á helstu mörkuðum fyrir útflutningsafurðir.

Stjórnendur Seðlabankans virðast úr tengslum við veruleika fyrirtækja og heimila. Flest bendir til að yfirstandandi ár geti orðið erfitt í íslenskum sjávarútvegi sem aftur hefur veruleg áhrif á íslenskt efnahagslíf. En við Arnarhólinn, sem þó hefur gott útsýni yfir Faxaflóa, breytir það engu þótt fiskafli íslenskra skipa hafi dregist saman um 25,7% á föstu verði í febrúar síðastliðnum miðað við sama mánuð í fyrra. Uppsjávarafli dróst saman um 67% og botnfiskafli um 10%. Á síðustu 12 mánuðum hefur heildarafli íslenskra skipa dregist saman um 13%.

Þannig hefur þróunin frá liðnu ári haldið áfram þegar aflaverðmæti minnkaði um 4,1% og verðmæti botnfiskafla um 4,7% fyrst og fremst vegna verðlækkunar á erlendum mörkuðum á þorski og þrátt fyrir aukinn afla.

Hugarangur stjórnenda Seðlabankans

En það er ekki uggur í brjósti seðlabankamanna vegna minnkandi afla og verðmætis sjávarafurða. Ekki frekar en að óvissan um þróun heimsmarkaðsverðs á áli haldi vöku fyrir þeim sem ákveðna stýrivexti. Í Seðlabankanum kvíða menn engu þótt stóriðjufyrirtæki á Íslandi verði fyrir skakkaföllum vegna „skömmtunar“ á raforku eða erfiðum markaðsaðstæðum.

Hugarangur stjórnenda Seðlabankans snýst um hugsanlegan vöxt innlendrar eftirspurnar, líkt og sú verðbólga sem glímt er við sé drifin áfram af eftirspurn en sé í engu kostnaðardrifin.

Í grein sem undirritaður skrifaði 5. mars síðastliðinn var því haldið fram að hávaxtastefna Seðlabankans kostaði íslenskt þjóðfélag tugi milljarða króna á hverju ári og kæmi í veg fyrir atvinnuuppbyggingu og fjölgun starfa. Bent var á þau einföldu sannindi að ef nafnvextir lækkuðu um 1% myndu heimilin spara nær 20 þúsund milljónir króna í vaxtakostnað á ári. Fjármagnskostnaður fyrirtækja yrði 28 þúsund milljónum lægri. Í heild yrði fjármagnskostnaðurinn því 48 þúsund milljónum lægri. Þetta er um 2,7% af áætlaðri landsframleiðslu á síðasta ári og meira en samanlagður tekjuskattur allra fyrirtækja.

Unnið gegn stefnu ríkisstjórnarinnar

Ekki er við öðru að búast en að seðlabankastjóri og helstu ráðgjafar hans mótmæli því að stefnan í peningamálum sé í litlu eða engu samræmi við efnahagslegan veruleika hér á landi. En þau mótmæli eru svipuð og reyna að halda því fram að íslenskir seðlabankamenn séu í góðum takti við starfsbræður sína í öðrum löndum.

Líkt og sést á meðfylgjandi súluritum eru stýrivextir hér á landi ekki í neinu samræmi við það sem gengur og gerist í helstu viðskiptalöndum okkar og löndum sem við berum okkur oft saman við. Skiptir engu hvernig dæminu er stillt upp.

Nafnvaxtastig stýrivaxta er hér meira en tvisvar hærri en á Nýja Sjálandi. Íslenskir stýrivextir eru 30-sinnum hærri en í Danmörku, átta sinnum hærri en í Svíþjóð og 24-sinnum hærri en í Bandaríkjunum, evruríkjum og í Sviss.

Á sama tíma og margir helstu seðlabankar heims telja nauðsynlegt að halda stýrivöxtum neikvæðum, til að örva eftirspurn og fjárfestingu, boðar Seðlabanki Íslands hækkun raunstýrivaxta á næstunni. Eins og sést á súluriti yfir mismun stýrivaxta og verðbólgu er íslenski seðlabankinn úr takti við allt sem er að gerast og það á að herða skrúfurnar enn frekar.

Ef raunvaxtastig stýrivaxta væri það sama í dag og bankinn taldi nauðsynlegt sumarið 2011 og fram á vor 2012 væru vextir hér rétt undir 2,5% eða svipaðir og í Ástralíu en langt yfir stýrivöxtum í flestum öðrum löndum. Íslenski seðlabankinn lætur sér slíkt í léttu rúmi liggja og heldur stýrivöxtum í 6% og í stað þess að vinna gegn verðbólguvæntingum er ýtt undir þær með „hótunum“ um raunvaxtahækkanir.

Íslensk fyrirtæki standa illa í harðri samkeppni við fyrirtæki í öðrum löndum. Þau eru í spennitreyju fjármagnshafta og í helgreipum hávaxtastefnu Seðlabankans. Til að gera hlut íslenskra fyrirtækja enn verri en ella voru skattar og opinber gjöld hækkuð verulega á árunum 2009-2013, allt frá tekjuskatti til launatengdra gjalda, níföldunar veiðigjalda að ógleymdum ýmsum eftirlitsgjöldum.

Hávaxtastefna Seðlabankans er ekki annað en skattur á heimilin og fyrirtæki en þjónar hagsmunum erlendra kröfuhafa ágætlega og gerir afnám fjármagnshafta erfiðari. Peningastefna bankans vinnur gegn stefnu ríkisstjórnarinnar í skattamálum, þar sem fyrstu skrefin til lækkunar hafa verið tekin og dregur úr áhrifum umfangsmikilla aðgerða í skuldamálum heimilanna.

Ef til vill eru þetta hin leyndu markmið sem stjórnendur Seðlabankans ætla sér að ná með stefnunni í peningamálum.